Podział nieruchomości a służebność drogowa

Przeczytaj także: Służebność drogi koniecznej

Problem ten został rozstrzygnięty wprost przez ustawodawcę w art. 290 kodeksu cywilnego. I tak, art. 290 § 1 k.c. w zdaniu pierwszym stanowi, że w razie podziału nieruchomości władnącej służebność utrzymuje się w mocy na rzecz każdej z części utworzonych przez podział. Analogiczna regulacja znajduje się w pierwszym zdaniu § 2 powołanego przepisu, który wskazuje, że w razie podziału nieruchomości obciążonej służebność utrzymuje się w mocy na częściach utworzonych przez podział. Oznacza to, że służebność istnieje wciąż jako jedno prawo w tym samym kształcie i o tej samej treści, z zachowaniem przysługującego mu pierwszeństwa. Utrzymuje się ona jako prawo łączne na wszystkich nieruchomościach powstałych przez podział.

W takiej sytuacji może się jednak okazać, że służebność ta dla niektórych nieruchomości stanie się zbędna, bądź też jej wykonywanie ograniczy się tylko co do poszczególnych nieruchomości – innymi słowy, istnienie służebności w stosunku do niektórych nieruchomości okaże się gospodarczo nieuzasadnione. Sytuację tę przewidział ustawodawca w zdaniu drugim zarówno art. 290 § 1, jak również § 2. Odpowiednio więc, w sytuacji, gdy w następstwie podziału nieruchomości władnącej służebność zwiększa użyteczność tylko jednej lub kilku nieruchomości utworzonych przez podział, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zwolnienia jej od służebności względem części pozostałych.

Natomiast, gdy w razie podziału nieruchomości obciążonej, wykonywanie służebności ogranicza się do jednej lub kilku nieruchomości utworzonych przez podział, właściciele pozostałych części mogą żądać zwolnienia ich od służebności. Zwolnienie od służebności w uproszczeniu polega na zrzeczeniu się prawa przez właściciela nieruchomości władnącej, czego konsekwencją jest wygaśnięcie służebności w pewnym zakresie. Zwolnienie to nie wymaga umowa pomiędzy właścicielami nieruchomości władnącej i obciążonej, jednakże w braku jednolitego podejścia co do kwestii użyteczności danej służebności w odniesieniu do niektórych z nieruchomości, właścicielowi nieruchomości obciążonej przysługuje roszczenie o zwolnienie jego nieruchomości od służebności, którego może dochodzić na drodze sądowej.

W sytuacji natomiast, gdy konsekwencją podziału nieruchomości władnącej lub obciążonej jest konieczność zmiany sposobu wykonywania służebności, na wypadek braku porozumienia pomiędzy właścicielami poszczególnych nieruchomości, sposób ten zostanie ustalony przez sąd (art. 290 § 3 k.c.)