Zabytkowe nieruchomości najczęściej na ziemi lubuskiej

Przeczytaj także: Nieruchomości zabytkowe w cenie kawalerki

Według danych Narodowego Instytutu Dziedzictwa na koniec 2012 roku w Polsce było prawie 143 tys. budynków wpisanych do ewidencji zabytków. Dla porównania, budynków mieszkalnych mieliśmy wtedy 6,1 mln, czyli ponad 40 razy więcej.

Rejestr mniejszy niż ewidencja

Dane płynące z ewidencji są jednak bardzo ogólne. Co więcej, z punktu widzenia właściciela, znacznie ważniejsza jest informacja o tym, czy nieruchomość znajduje się w rejestrze zabytków. Ten zbiera informacje o nieruchomościach objętych specjalną ochroną. W rejestrze budynków mieszkalnych (np. starych kamienic) znajdowało się w 2012 r. znacznie mniej niż w ewidencji, bo 18 tysięcy. Dodatkowo budynków, które mogłyby posłużyć na cele mieszkalne, czyli np. pałace, dwory, zamki, czy zabudowania gospodarcze i folwarczne, było na terenie kraju blisko 13 tys. W sumie zabytków, które mają lub mogłyby mieć funkcję mieszkalną jest w Polsce 31 tys. Można więc uogólnić, że jeden budynek mieszkalny na 200 znajduje się w rejestrze zabytków.

W lubuskim co 50. budynek jest zabytkiem

Najwięcej zabytków rejestrowych o charakterze stricte mieszkalnym znajduje się na terenie województwa dolnośląskiego (2165), lubuskiego (1950) oraz warmińsko-mazurskiego (1921). Najmniej znajduje się w ich w świętokrzyskim (203) i zachodniopomorskim (356).

Gdyby odnieść liczbę zabytkowych budynków mieszkalnych do całego zasobu mieszkaniowego w danym województwie, to okazałoby się, że największe nagromadzenie zabytków jest w województwie lubuskim (1,4% wszystkich budynków mieszkalnych) oraz na Warmii i Mazurach (1,1%). Gdyby do liczby zabytków stricte mieszkalnych dodać jeszcze pałace, dworki, zamki i zabudowania folwarczne, to okazałoby się, że w województwie lubuskim średnio prawie co 50. budynek mieszkalny znajduje się w rejestrze zabytków. Szczególnie duże ich natężenie jest w południowej części województwa co jest dowodem na historycznie duży wpływ Dolnego Śląska na ten region. Nieco niższy odsetek (1,7%) takich nieruchomości odnotowano w warmińsko-mazurskim, na terenie którym znaleźć można wiele zabudowań z czasów krzyżackich i Prus Książęcych.

Ewidencja to nie rejestr

Ewidencja zabytków i ich rejestr nie różnią się tylko liczebnością (średnio co czwarta nieruchomość wpisana do ewidencji zawarta jest również w rejestrze zabytków). Zupełnie inny jest też zakres ochrony zabytków wpisanych do ewidencji i do rejestru. Wpisanie nieruchomości do rejestru zabytków, o co zabiegać może także właściciel, nadaje organom konserwatorskim (wojewódzkiemu konserwatorowi zabytków oraz ministrowi kultury) uprawnienia do ingerowania w zabytek. Tym samym ograniczone zostaje samodzielne dysponowanie nim. Zgoda konserwatora jest bowiem niezbędna np. przy prowadzeniu robót budowlanych, prac konserwatorskich, umieszczaniu na zabytku urządzeń technicznych, reklam, czy napisów, a także przy podejmowaniu działań, które mogłyby prowadzić do zmiany wyglądu zabytku.