Zadłużone mieszkanie w spadku

Przeczytaj także: Przyjęcie spadku z długami. Czy i kiedy warto to zrobić?

Sposoby dziedziczenia według Kodeksu Cywilnego

Kwestie związane z dziedziczeniem w polskim systemie prawa uregulowane są w księdze czwartej kodeksu cywilnego. Zgodnie z normami zawartymi w tym akcie prawnym dziedziczenie może odbywać się na podstawie jednej z dwóch form uwzględnionych w art. 926 § 1 KC, który określa, że Powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu.

W przypadku sporządzenia przez spadkodawcę testamentu zwykłego (pisemnego), bądź wskazanie spadkobiercy w inny sposób akceptowany przez prawo, ma on pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym. Jak podaje natomiast paragraf 2 cytowanego powyżej artykułu: Dziedziczenie ustawowe (...) następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą.

Formy przyjęcia spadku

Jak wspomniano we wstępie, zajmując pozycję prawną spadkobiercy bardzo często oprócz pożądanych aktywów w zakres dziedziczonych praw wchodzą także pasywa. W skrajnym przypadku zdarzyć się może nawet dziedziczenie wyłącznie długów zmarłego. W związku tym, aby nie dopuścić do sytuacji niesprawiedliwych, Kodeks Cywilny dopuszcza trzy formy zachowania podmiotów, którym przysługuje spadek.

W przypadku uzyskania w drodze spadkobrania zadłużonego mieszkania każdy z nas może skorzystać zatem z norm zawartych w artykule 1012 KC, według którego Spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić.

1. Przyjęcie spadku bez ograniczenia odpowiedzialności
   Tak zwane proste przyjęcie spadku jest pierwszą z historycznie dopuszczalnych form dziedziczenia. W tym przypadku, według konstrukcji prawnej, spadkobierca niejako „wchodzi” w miejsce zmarłego przejmując wszystkie jego prawa i obowiązki. Jeżeli na zapisanej nieruchomości nie ciążą zatem wierzytelności hipoteczne bądź rozmyślnie mamy zamiar je przejąć i np. spłacić kredyt zmarłego to opisana forma dziedziczenia jest dla nas najbardziej korzystna.
2. Odrzucenie spadku
   Ze stosunkowo klarowną sytuacją mamy do czynienia także w przypadku odrzucenia spadku. Zgodnie z art. 1020 Kodeksu Cywilnego: Spadkobierca, który spadek odrzucił, zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku. Bazując na przykładzie wspomnianej nieruchomości na odrzucenie spadku powinniśmy zdecydować się w sytuacji, gdy ciążące na niej prawa rzeczowe (hipoteka, służebności gruntowe) wiążą się z wydatkami, które w znaczący sposób przekraczają wartość uzyskanego mieszkania. Z jednej strony zabezpieczy nas to przed koniecznością uregulowania długów zmarłego. Z drugiej natomiast zaoszczędzi czas związany z prawnym podziałem majątku.
3. Przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza
   W przypadku tzw. przyjęcia z dobrodziejstwem inwentarza mamy do czynienia z dziedziczeniem z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkodawcy. Innymi słowy, tak jak i w przypadku dziedziczenia prostego, mamy do czynienia z akceptacją zapisanych praw. Z zasady istnieją jednak ograniczenia, w związku z którymi za zobowiązania zmarłego odpowiadamy jedynie do wysokości uzyskanego przysporzenia.

Z punktu widzenia potencjalnego właściciela wspominanej nieruchomości rozwiązanie to też ma swoje zalety. Skorzystać z niego należy jednak jedynie w sytuacji, gdy łącznie spełnione są następujące dwa warunki:

1. Na nieruchomości ciążą zobowiązania, ale ich suma nie przekracza wartości mieszkania,
2. Spadkobierca nie ma zamiaru przejmować np. kredytu hipotecznego, a jedynie uzyskać środki pieniężne wynikające ze sprzedaży nieruchomości w celu spłaty wierzycieli.

Decyzja o przyjęciu lub odrzuceniu spadku – ważne informacje

Sama decyzja o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku nie jest jednak wystarczającą przesłanką do objęcia posiadanych praw i obowiązków zmarłego. Ważny musi być zarówno testament (o ile został sporządzony) jak i oświadczenie woli spadkobiercy.

Najważniejsze z warunków, które stawia kodeks cywilny:
Art. 1015. Kodeksu Cywilnego
§ 1. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania.
§ 2. Brak oświadczenia spadkobiercy w powyższym terminie jest jednoznaczny z prostym przyjęciem spadku.(...)

Art. 1018. Kodeksu Cywilnego
§ 1. (...)
§ 2. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku nie może być odwołane.
§ 3. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku składa się przed sądem lub przed notariuszem. Można je złożyć ustnie lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym. Pełnomocnictwo do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku powinno być pisemne z podpisem urzędowo poświadczonym.

Michał Kwiatkowski