Użytkowanie wieczyste a polskie prawo

Przeczytaj także: Przekształć użytkowanie wieczyste w prawo własności

Zdaniem Ministerstwa Finansów ustawa o gospodarce nieruchomościami przewiduje odrębną procedurę dotyczącą m. in. rozkładania opłat na raty, co wyłącza zastosowanie w tym zakresie regulacji z ustawy o finansach publicznych. Z powyższym poglądem również można polemizować, wskazując na jedynie fragmentaryczne uregulowanie tej problematyki w ustawie o gospodarce nieruchomościami, a zatem w pozostałym zakresie powinny znaleźć zastosowanie przywoływane uprzednio przepisy ustawy o finansach publicznych.

Egzekucja opłat za użytkowanie wieczyste odbywa się na takich samych zasadach jak pozostałych należności cywilnoprawnych. Dlatego paradoksalnie, użytkownik wieczysty, domagając się rozłożenia ich na raty, może co najwyżej czekać na skierowanie sprawy na drogę sądową, z zamysłem powołania się przed sądem na art. 320 kpc, zgodnie z którym w szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może w wyroku rozłożyć na raty zasądzone świadczenie. Trudno jednakże uznawać takie rozwiązanie za korzystne, skoro wiąże się ono z kolejnymi niedogodnościami oraz dodatkowymi kosztami (np. wynikającymi z narastających odsetek, kosztów procesu itd.).

Podzielenie poglądu resortu finansów prowadzi w praktyce do stanu zarysowanego na wstępie tj. pozbawienia użytkownika wieczystego korzystającego z gruntu Skarbu Państwa szans na dogodne określenie terminów spłaty zadłużenia. Summa summarum, ucierpieć mogą zarówno wieczyści użytkownicy jak i finanse publiczne oraz interes społeczny. Sytuacja ta jest także niezrozumiała, jeżeli spojrzy się na nią przez pryzmat całego systemu prawnego. Dla przykładu można przywołać stosowne regulacje w prawie podatkowym, które pozwalają na elastyczne określanie terminów wykonania zobowiązań podatkowych. Różnica w charakterze danin publicznych i opłat za użytkowanie wieczyste nie uzasadnia tak drastycznych rozbieżności na płaszczyźnie praktycznej. Dodatkowo powstają pytania o zgodność przedmiotowych regulacji z konstytucyjną zasadą równości.

Dbałość o przychody Skarbu Państwa powinna łączyć się z poszanowaniem uzasadnionych interesów obywateli. Co więcej, praktyka pokazuje, że uwzględnienie sytuacji finansowej dłużnika przy określaniu zasad spłaty zadłużenia, np. poprzez przyznanie mu większej swobody czasowej, zasadniczo wpływa na efekt końcowy i zwiększa prawdopodobieństwo uregulowania całości zadłużenia, bez istotnej straty dla interesu publicznego.

Rozwiązywanie sytuacji spornych w drodze kompromisowej prowadzi do rezultatu satysfakcjonującego obie strony o wiele częściej, niż sztywne trzymanie się surowych procedur. Tym bardziej, że te ostatnie, z natury rzeczy nie są w stanie uwzględniać wszystkich możliwych scenariuszy, na wypadek różnych zdarzeń losowych. Dodatkowo należy podkreślić, że także wzgląd na interes publiczny uzasadnia stosowanie elastycznych mechanizmów, dogodnych dla dłużnika. Trzeba pamiętać, że ich realną alternatywą jest jedynie egzekucja sądowa, która oprócz dodatkowych kosztów wcale nie gwarantuje szybszego zaspokojenia wierzyciela.