eGospodarka.pl
eGospodarka.pl poleca

eGospodarka.plNieruchomościAktualności › Przestrzeń publiczna i jej tożsamość

Przestrzeń publiczna i jej tożsamość

2019-05-21 11:01

Przestrzeń publiczna i jej tożsamość

Plac Bankowy. Przestrzeń o charakterze technicznym © wczorajidzis.blogspot.com

PRZEJDŹ DO GALERII ZDJĘĆ (4)

Przestrzeń publiczna jest jednym z najważniejszych elementów kształtujących charakter miasta oraz jego strukturę urbanistyczną. Niektórzy specjaliści uznają wręcz przestrzeń między zabudową (która często była wymieniana) i formę urbanistyczną jako jeden z najcenniejszych zabytków miast, która jak odcisk palca u człowieka jest czymś niepowtarzalnym . Czym jednak jest przestrzeń publiczna i z jakimi problemami musi się obecnie borykać?

Przeczytaj także: Zdrowe miasto musi być dobrze zaplanowane

Przestrzeń publiczna była i jest przedmiotem dyskusji: w czasach starożytności była domeną filozofów, współcześnie urbanistów, socjologów czy ekologów. Stanowi ona bowiem element struktury urbanistycznej, której ciągłość oraz kompozycja budują tożsamość miejsca. Jest miejscem spotkań i interakcji społecznych, a zielone przestrzenie publiczne, poza wartościami ekologicznymi, mają wpływ psychologiczny na mieszkańców miasta. Przestrzeń publiczna rozumiana jest jako pewna nieskończona rozciągłość, w której występuje świat ludzkich symboli zmaterializowanych lub tylko wyobrażonych. Kazimierz Wejchert definiuje przestrzeń miejską jako próżne fragmenty struktury miejskiej, gdzie człowiek może przebywać i w różnorodny sposób poruszać się. Ta przestrzeń jest obszarem działania i podłożem różnorodnych procesów kulturowych zachodzących w czasie – pełni role kulturotwórcze.

Charakter publiczny należy rozpatrywać na dwa aspekty – stanowiący o swobodzie czy formie użytkowania oraz o formie własności. Przestrzeń będzie więc publiczna tylko wówczas, gdy korzystać z niej mogą różne grupy społeczne. Równocześnie – będzie ona zarządzana przez mieszkańców (ich przedstawicieli, czyli władze miasta), stając się dobrem publicznym. Istotne jest jednak, aby jej kreowanie było w gestii obywateli, organizacji pozarządowych czy instytucji kulturowych. Wielu badaczy podkreśla, że przestrzeń publiczna nie powinna być rozumiana już jako forma własności, ale jako możliwość swobodnego nawiązywania bezpośrednich kontaktów interpersonalnych, w tym pomiędzy osobami nie znającymi się wcześniej. Staje się ona miejscem spotkań, wymiany poglądów oraz wszelkich inicjatyw obywatelskich. Dzięki demokratycznemu podejściu ścierają się ze sobą różne grupy społeczne – stajemy się bardziej otwarci, dostrzegając inne postawy społeczne. Takie podejście do ogólnodostępności niesie niestety pewne problemy związane z bezpieczeństwem – przestrzeń publiczna staje się miejscem narażonym na rozbój, czy w dzisiejszych czasach atak terrorystyczny.

Z pojęciem przestrzeni publicznej silnie związana jest tożsamość miejsca, kształtowana przez symbole. W wyniku nadawania znaczeń kształtuje się tzw. duch miejsca – genius loci, który oznacza niepowtarzalny nastrój, atmosferę i charakter miejsca. Szczególnie istotne miejsca z punktu widzenia społeczności lokalnych znajdują się w centrach miast, głównie na starówkach. To z nich miasto wyrastało i przez wieki budowało swój charakter – właśnie tożsamość. Na kształtowanie tożsamości wpływ mają wartości dziedzictwa kulturowego, dziedzictwa naturalnego, ale także przestrzenie publiczne z ich unikatową kompozycją, gdzie odbywa się życie miejskie – są nie tylko miejscem interakcji, tłem dla zdarzeń, ale także ich elementarnym składnikiem. Odpowiednio zaprojektowana przestrzeń publiczna jest istotnym elementem miasta. Uwydatnia walory krajobrazowe oraz elementy unikalne w mieście, a często również jest poszerzeniem funkcji obiektów znajdujących się przy niej. Od wieków przestrzeń publiczna była podstawowym miejscem spotkań i realizacji własnych celów jednostek. Odzwierciedlała status mieszkańców oraz stosunki społeczne zachodzące między nimi. Starożytna agora była idealnym tego przykładem. Tętniące życiem miejsce, gdzie dochodziło do wymiany towarowej oraz idei, a każdy obywatel Aten mógł zabrać głos. To tutaj dochodziło do krzepnięcia demokracji i największych rozpraw filozoficznych.

Przestrzeń publiczna ma również aspekt materialny - uwydatnia się rola marketingowa przestrzeni budujących wizerunek miasta, które będąc obiektem zainteresowania turystycznego, stają się wizytówkami miasta.

Dzisiejsza przestrzeń publiczna boryka się z wieloma problemami, szczególnie zauważalnymi w dużych miastach. Do najważniejszych czynników wpływających na degradację przestrzeni jest m.in.:
  • suburbanizacja – rozlewanie miasta powodujące wzrost ruchu samochodowego, a za tym hałasu i zanieczyszczeń;
  • komercjalizacja przestrzeni – zawłaszczanie przestrzeni przez prywatne podmioty w celu maksymalizacji dochodów i minimalizowanie kulturotwórczych cech przestrzeni publicznych (np. galerie handlowe czy banery reklamowe zasłaniające wszystko);
  • uniformizacja przestrzeni – ujednolicenie zabudowy w przestrzeni publicznej przez duże sieci handlowe, których obiekty zawsze muszą wyglądać tak samo, gdyż w ten sposób budują swoją indywidualną markę (np. McDonald’s);
  • tematyzacja przestrzenni – świadome i intencjonalne nadawanie danej przestrzeni form architektonicznych nawiązujących do czasów minionych lub innych kręgów cywilizacyjnych, które może być powiązane z kreowaniem przeznaczonego dla masowego odbiorcy spektaklu miejskiego . Do takich przestrzeni można zaliczyć chociażby Disneyland, w którym wszystko jest wyreżyserowane.

Do czasów współczesnych wykształciły się na całym świecie pewne uniwersalne formy przestrzeni publicznych. Te podstawowe formy to ulica, czyli tradycyjnie ukształtowany trakt komunikacyjny pełniący funkcje handlowo-usługowe oraz plac miejski – punkt węzłowy o bogatym programie funkcjonalnym. Ponadto istotną rolę w miastach odgrywają tereny zieleni miejskiej (parki, ogrody, tereny nadrzeczne), spełniające funkcje ekologiczne i psychologiczne. Na podstawie formy użytkowania przestrzeni publicznej możemy wyróżnić przestrzenie o charakterze technicznym oraz o charakterze kulturowym. Techniczne stanowią główne arterie komunikacyjne, gdzie inżynieria ruchu przesądza o formie urbanistycznej. Miejsca te są przesycone elementami kulturotwórczymi i symbolami istotnymi dla mieszkańców. Funkcjonowanie tej przestrzeni zależy przede wszystkim od ogólnej dostępności, bezpieczeństwa w użytkowaniu oraz wysokiego waloru informacyjnego, uzyskanego przez symbolikę architektoniczną i urbanistyczną. Największe znaczenie mają układy o wartościach kulturowych, a możliwości interakcji są dużo bardziej rozbudowane .

fot. byway.pl

Długi Targ w Gdańsku

Długi Targ w Gdańsku to przykład przestrzeni o charakterze kulturowym


Przestrzenie otwarte w zależności od ukształtowania oraz użytkowania przez grupy społeczne można podzielić na:
  • przestrzenie publiczne – będące domeną władz miasta;
  • przestrzenie społeczne - stanowiące miejsca kontaktów sąsiedzkich w ramach społeczności sąsiedzkiej oraz koncentracji usług podstawowych bliskiego zasięgu, ale w obrębie grupy mieszkańców osiedla;
  • przestrzenie prywatne – stanowiące miejsce pielęgnowania ogniska domowego, budowania więzi rodzinnych.

Wszystkie współistnieją w stanie tzw. egalitaryzmu przestrzennego, którego podstawą utrzymania jest zachowanie pewnych praw społecznych: terytorialności, życia publicznego i kontroli społecznej. Hierarchizacja wnętrz stanowiących przestrzenie grupowe, publiczne czy półprywatne dobrze widoczna jest na nowych osiedlach takich jak miasteczko Wilanów czy projektowana Warszawska Dzielnica Społeczna.

fot. Amron na podst. mapa.um.warszawa.pl

Fragment Miasteczka Wilanów

Na pomarańczowo zaznaczono główne przestrzenie publiczne, na niebiesko sąsiedzkie przestrzenie wspólne, na żółto - dziedzińce wspólne stanowiące przestrzenie indywidualne


Dobrze zaprojektowanie i strukturalizacja przestrzeni w mieście uczytelnia układ i sprzyja budowaniu więzi społecznych. Odpowiednio rozplanowany system przestrzeni publicznych w mieście zapewnia jego spójność wewnętrzną i ciągły rozwój. Jako miejsce, do którego przywiązują się mieszkańcy, staje się centrum życia miejskiego – miejscem codziennych spotkań, wymiany informacji, zawierania umów biznesowych, a także rozwoju kultury. Przedstawia historię oraz kształtuje naturę ośrodka miejskiego. Dlatego też takie znaczenie przypisuje się obecnie przestrzeniom publicznym – wynika ono z dążenia do ożywienia miast i uczynienia ich atrakcyjnymi. Dbanie o wspólne dobro, jakim jest przestrzeń (też ta publiczna), jest obowiązkiem każdego z nas, gdyż sami kształtujemy środowisko, w którym się obracamy.

fot. http://warszawa.wyborcza.pl

Projekt Warszawskiej Dzielnicy Społecznej

Na czerwono zaznaczono główne przestrzenie publiczne, na żółto piesze ciągi sąsiedzkie, na zielono wnętrza osiedlowe


Mateusz Gliwiński, Specjalista ds. Eksploatacji i Rozwoju Systemu AMRON,

oprac. : eGospodarka.pl eGospodarka.pl

Więcej na ten temat: przestrzeń publiczna, miasta, urbanistyka

Przeczytaj także

Skomentuj artykuł Opcja dostępna dla zalogowanych użytkowników - ZALOGUJ SIĘ / ZAREJESTRUJ SIĘ

Komentarze (1)

  • Re: Przestrzeń publiczna i jej tożsamość

    Jurek29 / 2019-05-28 08:46:01

    Dla mnie to jest mega ważne żeby mieć ładną wspólną przestrzeń dookoła o którą dbają ludzie mieszkający w okolicy. Lubię ludzi, ale zdecydowałem się na prywatne osiedle od Robyga właśnie po to, aby wszystkim zależało na tym, co nas otacza. żeby nie było że przestreń wspólna jest niczyja. Na razie sie nie zawiodłem.
    odpowiedz ] [ cytuj ]

DODAJ SWÓJ KOMENTARZ

Eksperci egospodarka.pl

1 1 1

Wpisz nazwę miasta, dla którego chcesz znaleźć jednostkę ZUS.

Wzory dokumentów

Bezpłatne wzory dokumentów i formularzy.
Wyszukaj i pobierz za darmo: